[ Pobierz całość w formacie PDF ]
może ta, że skoro Bóg w szczególny sposób był królem
quod erat proprie crimen laesae ma-jestatis, suo illo in
narodu izraelskiego, przeto w tym samym królestwie, to
regno, terra nempe Cananaea, pati non poterat: hujusmodi znaczy w ziemi Chananejskiej, nie mógł ścierpieć
oddawania czci drugiej najwyższej istocie boskiej, co
aperta defectio cum Jehovae imperio istis in terris płane
stanowiło w ścisłym tego słowa znaczeniu zbrodnię
politico, nullo modo potuit consistere. Expellenda erat obrażonego majestatu, a tego rodzaju otwarty bunt nie
mógł w żaden sposób się ostać przy czysto politycznym
igitur a limitibus regni om-nis idololatria, qua rex alius,
panowaniu Jehowy w tym kraju. A zatem było rzeczą
konieczną wyrugować z granic królestwa bałwochwalstwo
alius scilicet Deus, contra jus imperii agnoscebatur.
we wszelkiej postaci, które pociągało za sobą w skutku
Expellendi etiam incolae, ut vacua et integra Israelitis
uznawanie innego króla, to znaczy innego boga, rzecz
sprzeczną z przywilejem najwyższej władzy. Również
daretur possessio; qua pianę ratione populi Emmim et
konieczną rzeczą było wysiedlić z granic
Horim exterminati sunt ab Esavi et Lothi posteris, eorum
mieszkańców, by ziemię niezałudnioną i w pełnym roz-
miarze obszarów przejęli Izraelici w swe posiadanie. Z
territoria eodem pianę jurę a Deo concessa invadentibus:
indentycznie tej samej przyczyny plemiona Emim i Horim
quod facile patebit caput secundum Deuteronomii legenti.
zostały wygnane ze swego kraju przez potomków Ezawa i
Lota, którzy całkowicie z tego samego tytułu prawnego
Expulsa igitur licet e finibus terrae Cananaeae omnis
wtargnęli na ziemie, przyznane sobie przez Boga, co z
idololatria, non
łatwością stanie się oczywiste dla każdego, kto przeczyta
drugi rozdział Księgi powtórzonego prawa. Choć więc
wyparto z granic ziemi Chananej-
vexat edd.
44 44
skiej wszelkie bałwochwalstwo, to jednak nie wytracono
tarnen in omnes idololatras animadversum. Rahabae.toti
wszystkich bałwochwalców. Wszystką rodzinę Ra-haby,
familiae, Gibeonitarum universo populo pepercit Josuah
jak również całe plemię Gibeonitów oszczędził Jozue
ex pacto. Captivi idololatrae passim inter Hebraeos. Re-
wedle układu. Pomiędzy Hebrajczykami znajdowali się
wszędzie jeńcy bałwochwalcy. Tak samo bałwochwalcze
giones etiam ultra limites terrae promissae a Davide et
były kraje, leżące poza rubieżami Ziemi Obiecanej,
Salomone ad Euphraten usąue subjugatae et in pro-
podbite przez Dawida i Salomona aż po Eufrat i
yincias redactae. Ex his tot mancipiis, tot populis po- zamienione w hołdownicze prowincje. A jednak spośród
tak licznej rzeszy niewolników, spośród tylu narodów,
testati Hebraeae subjectis, nemo unąuam, quod legi-
poddanych pod panowanie hebrajskie, nikt nigdy, jak
mus, ob idololatriam, cujus certe omnes rei erant, casti-
czytamy, nie został ukarany za bałwochwalstwo, którego
wszyscy byli z pewnością winni, ani zmuszony przemocą i
gatus: nemo vi et poenis ad religionem Mosaicam et
karą do przyjęcia religii Mojżesza i kultu prawdziwego
veri Dei cultum coactus. Si quis proselyta civitate do-
Boga. A jeśli jakiś prozelita zapragnął być obdarzony
nari cupierat, civitatis Israeliticae etiam leges, hoc est
obywatelstwem, ten zarazem przyjmował również ustawy
obywatelstwa izraelskiego, to znaczy religię, ale czynił to
religionem simul emplexus est: sed id sponte sua pro-
z własnej woli i chęci, nie zaś zmuszony przemocą
nus, non imperantis vi coactus, tanąuam privilegium
panującego, i zabiegał o to usilnie jak o przywilej, a nie
cupidus ambivit, non invitus in obseąuii testimonium
otrzymywał wbrew swojej woli na potwierdzenie swego
poddaństwa. Z chwilą jednak, kiedy już stał się
accepit. Simul atąue civis factus est legibus reipublicae
obywatelem, był od razu zobowiązany do posłuszeństwa
obnoxius erat, ąuibus intra pomeria et limites terrae
ustawom, które w obrębie murów i granic Ziemi
Cananaeae prohibebatur idololatria. De exteris regio- Chananejskiej zakazywały bałwochwalstwa. W stosunku
natomiast do krajów, położonych poza tymi granicami,
nibus populisąue ultra eos terminos sitis nihil ea legę
oraz zamieszkujących je ludów owe ustawy nie zawierały
statutum.
żadnego postanowienia. Tyle o kulcie zewnętrznym. Z
kolei rozpatrzmy sprawę wiary.
Hactenus de cultu externo. Seąuitur ut de fide aga-
Z dogmatów kościelnych są jedne praktyczne, drugie
mus.
spekulatywne, a chociaż jedne i drugie mają za podstawę
Ecclesiarum dogmata alia practica, alia speculativa: et
poznanie prawdy, to jednak te drugie mają granice
zakreślone wyłącznie przez mniemanie i umysł. Te
quamvis utraque in veritatis cognitione consistunt,
pierwsze natomiast pozostają w jakiejś relacji do woli i
haec tamen opinione et intellectu terminantur, illa ali-
obyczajów. Co więc się tyczy dogmatów speku-
latywnych i jak je nazywać się zwykło, artykułów wia-
quo modo ad voluntatem et mores spectant. Specula-
tiva igitur dogmata et, uti vocantur, articulos fidei,
45
45
ry, które nie wymagają niczego innego, jak tylko tego
quod attinet, qui nihil aliud exigunt nisi solum ut cre-
jednego, żeby w nie wierzyć, to takich dogmatów ustawa
dantur, illos lex civilis nullo modo in ecclesiam aliąuam
publiczna w żaden sposób i do żadnego kościoła nie może
wprowadzać. Bo i jakiż by to w rzeczywistości miało sens
potest introducere: Quorsum enim attinet id legę san-cire,
nadawać czemuś sankcję prawa, czego ktoś, choćby i
quod qui yellet maxime, non potest agere? Ut hoc vel
chciał najszczerzej, wykonać nie może? %7łebyśmy
illud verum esse credamus, in nostra voluntate situm non uwierzyli, że to lub tamto jest prawdą, rzecz ta nie zależy
absolutnie od naszej woli. Wszakże na ten temat
est. Sed de hoc satis jam dictum. Verum profite-atur se
powiedziałem już dostatecznie. A zresztą niech ktoś na
credere. Nimirum ut pro salute animae suae Deo et całe gardło zapewnia, że wierzy, to znaczy niech dla
zbawienia swej duszy kłamie przed Bogiem i ludzmi.
hominibus mentiatur. Bella sane religio. Si ma-gistratus
Wspaniała religia! Gdyby urząd w ten sposób chciał
ita servari homines velit, quae sit via salutis videtur zbawiać ludzi, jasną jest rzeczą, że nie za bardzo zdawałby
sobie sprawę z tego, jaka jest właściwie droga zbawienia, a
parum intelligere; si id non agit ut serventur, quare de
jeśli faktycznie nic nie działa w tym kierunku, by ludzi
articulis religionis tam solicitus, ut legę ju-beat? zbawić, dlaczego miałby tak dalece się troszczyć o
artykuły wiary, aby je nakazywać ustawą?
Deinde, opiniones quasvis speculativas quo minus in
Z drugiej strony urząd nie powinien żadnemu kościołowi
czynić przeszkód w wyznawaniu i nauczaniu ja-
ecclesia quavis teneantur doceanturve prohibere non
kichkolwiek dogmatów spekulatywnych, ponieważ rzeczy
debet magistratus; quia hae ad civilia subditorum jura
te w najmniejszym stopniu nie dotyczą obywatelskich
nequaquam attinent. Si quis pontificius credat id cor-pus praw poddanych. Jeżeli któryś papieżnik wierzy, że ciałem
Chrystusa jest to, co inny nazywa chlebem, nie wyrządza
Christi revera esse, quod alius panem vocaret, nullam
przez to żadnej krzywdy blizniemu. Jeżeli %7łyd jakiś nie
injuriam facit vicino. Si Judaeus non credat novum
wierzy, że Nowy Testament jest słowem bożym, nie
narusza przez to żadnych praw obywatelskich. Jeżeli jakiś
testamentum esse verbum Dei, nulla mutat jura civilia. Si
poganin wątpi zarówno w Stary, jak i Nowy Testament,
ethnicus de utroque dubitat testamento, non igitur
nie należy go z tego powodu karać jako niegodziwego
obywatela. Słowem, czy ktoś w rzeczy te wierzy, czy też
puniendus tanquam improbus civis. Haec si quis credat, [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl freetocraft.keep.pl
może ta, że skoro Bóg w szczególny sposób był królem
quod erat proprie crimen laesae ma-jestatis, suo illo in
narodu izraelskiego, przeto w tym samym królestwie, to
regno, terra nempe Cananaea, pati non poterat: hujusmodi znaczy w ziemi Chananejskiej, nie mógł ścierpieć
oddawania czci drugiej najwyższej istocie boskiej, co
aperta defectio cum Jehovae imperio istis in terris płane
stanowiło w ścisłym tego słowa znaczeniu zbrodnię
politico, nullo modo potuit consistere. Expellenda erat obrażonego majestatu, a tego rodzaju otwarty bunt nie
mógł w żaden sposób się ostać przy czysto politycznym
igitur a limitibus regni om-nis idololatria, qua rex alius,
panowaniu Jehowy w tym kraju. A zatem było rzeczą
konieczną wyrugować z granic królestwa bałwochwalstwo
alius scilicet Deus, contra jus imperii agnoscebatur.
we wszelkiej postaci, które pociągało za sobą w skutku
Expellendi etiam incolae, ut vacua et integra Israelitis
uznawanie innego króla, to znaczy innego boga, rzecz
sprzeczną z przywilejem najwyższej władzy. Również
daretur possessio; qua pianę ratione populi Emmim et
konieczną rzeczą było wysiedlić z granic
Horim exterminati sunt ab Esavi et Lothi posteris, eorum
mieszkańców, by ziemię niezałudnioną i w pełnym roz-
miarze obszarów przejęli Izraelici w swe posiadanie. Z
territoria eodem pianę jurę a Deo concessa invadentibus:
indentycznie tej samej przyczyny plemiona Emim i Horim
quod facile patebit caput secundum Deuteronomii legenti.
zostały wygnane ze swego kraju przez potomków Ezawa i
Lota, którzy całkowicie z tego samego tytułu prawnego
Expulsa igitur licet e finibus terrae Cananaeae omnis
wtargnęli na ziemie, przyznane sobie przez Boga, co z
idololatria, non
łatwością stanie się oczywiste dla każdego, kto przeczyta
drugi rozdział Księgi powtórzonego prawa. Choć więc
wyparto z granic ziemi Chananej-
vexat edd.
44 44
skiej wszelkie bałwochwalstwo, to jednak nie wytracono
tarnen in omnes idololatras animadversum. Rahabae.toti
wszystkich bałwochwalców. Wszystką rodzinę Ra-haby,
familiae, Gibeonitarum universo populo pepercit Josuah
jak również całe plemię Gibeonitów oszczędził Jozue
ex pacto. Captivi idololatrae passim inter Hebraeos. Re-
wedle układu. Pomiędzy Hebrajczykami znajdowali się
wszędzie jeńcy bałwochwalcy. Tak samo bałwochwalcze
giones etiam ultra limites terrae promissae a Davide et
były kraje, leżące poza rubieżami Ziemi Obiecanej,
Salomone ad Euphraten usąue subjugatae et in pro-
podbite przez Dawida i Salomona aż po Eufrat i
yincias redactae. Ex his tot mancipiis, tot populis po- zamienione w hołdownicze prowincje. A jednak spośród
tak licznej rzeszy niewolników, spośród tylu narodów,
testati Hebraeae subjectis, nemo unąuam, quod legi-
poddanych pod panowanie hebrajskie, nikt nigdy, jak
mus, ob idololatriam, cujus certe omnes rei erant, casti-
czytamy, nie został ukarany za bałwochwalstwo, którego
wszyscy byli z pewnością winni, ani zmuszony przemocą i
gatus: nemo vi et poenis ad religionem Mosaicam et
karą do przyjęcia religii Mojżesza i kultu prawdziwego
veri Dei cultum coactus. Si quis proselyta civitate do-
Boga. A jeśli jakiś prozelita zapragnął być obdarzony
nari cupierat, civitatis Israeliticae etiam leges, hoc est
obywatelstwem, ten zarazem przyjmował również ustawy
obywatelstwa izraelskiego, to znaczy religię, ale czynił to
religionem simul emplexus est: sed id sponte sua pro-
z własnej woli i chęci, nie zaś zmuszony przemocą
nus, non imperantis vi coactus, tanąuam privilegium
panującego, i zabiegał o to usilnie jak o przywilej, a nie
cupidus ambivit, non invitus in obseąuii testimonium
otrzymywał wbrew swojej woli na potwierdzenie swego
poddaństwa. Z chwilą jednak, kiedy już stał się
accepit. Simul atąue civis factus est legibus reipublicae
obywatelem, był od razu zobowiązany do posłuszeństwa
obnoxius erat, ąuibus intra pomeria et limites terrae
ustawom, które w obrębie murów i granic Ziemi
Cananaeae prohibebatur idololatria. De exteris regio- Chananejskiej zakazywały bałwochwalstwa. W stosunku
natomiast do krajów, położonych poza tymi granicami,
nibus populisąue ultra eos terminos sitis nihil ea legę
oraz zamieszkujących je ludów owe ustawy nie zawierały
statutum.
żadnego postanowienia. Tyle o kulcie zewnętrznym. Z
kolei rozpatrzmy sprawę wiary.
Hactenus de cultu externo. Seąuitur ut de fide aga-
Z dogmatów kościelnych są jedne praktyczne, drugie
mus.
spekulatywne, a chociaż jedne i drugie mają za podstawę
Ecclesiarum dogmata alia practica, alia speculativa: et
poznanie prawdy, to jednak te drugie mają granice
zakreślone wyłącznie przez mniemanie i umysł. Te
quamvis utraque in veritatis cognitione consistunt,
pierwsze natomiast pozostają w jakiejś relacji do woli i
haec tamen opinione et intellectu terminantur, illa ali-
obyczajów. Co więc się tyczy dogmatów speku-
latywnych i jak je nazywać się zwykło, artykułów wia-
quo modo ad voluntatem et mores spectant. Specula-
tiva igitur dogmata et, uti vocantur, articulos fidei,
45
45
ry, które nie wymagają niczego innego, jak tylko tego
quod attinet, qui nihil aliud exigunt nisi solum ut cre-
jednego, żeby w nie wierzyć, to takich dogmatów ustawa
dantur, illos lex civilis nullo modo in ecclesiam aliąuam
publiczna w żaden sposób i do żadnego kościoła nie może
wprowadzać. Bo i jakiż by to w rzeczywistości miało sens
potest introducere: Quorsum enim attinet id legę san-cire,
nadawać czemuś sankcję prawa, czego ktoś, choćby i
quod qui yellet maxime, non potest agere? Ut hoc vel
chciał najszczerzej, wykonać nie może? %7łebyśmy
illud verum esse credamus, in nostra voluntate situm non uwierzyli, że to lub tamto jest prawdą, rzecz ta nie zależy
absolutnie od naszej woli. Wszakże na ten temat
est. Sed de hoc satis jam dictum. Verum profite-atur se
powiedziałem już dostatecznie. A zresztą niech ktoś na
credere. Nimirum ut pro salute animae suae Deo et całe gardło zapewnia, że wierzy, to znaczy niech dla
zbawienia swej duszy kłamie przed Bogiem i ludzmi.
hominibus mentiatur. Bella sane religio. Si ma-gistratus
Wspaniała religia! Gdyby urząd w ten sposób chciał
ita servari homines velit, quae sit via salutis videtur zbawiać ludzi, jasną jest rzeczą, że nie za bardzo zdawałby
sobie sprawę z tego, jaka jest właściwie droga zbawienia, a
parum intelligere; si id non agit ut serventur, quare de
jeśli faktycznie nic nie działa w tym kierunku, by ludzi
articulis religionis tam solicitus, ut legę ju-beat? zbawić, dlaczego miałby tak dalece się troszczyć o
artykuły wiary, aby je nakazywać ustawą?
Deinde, opiniones quasvis speculativas quo minus in
Z drugiej strony urząd nie powinien żadnemu kościołowi
czynić przeszkód w wyznawaniu i nauczaniu ja-
ecclesia quavis teneantur doceanturve prohibere non
kichkolwiek dogmatów spekulatywnych, ponieważ rzeczy
debet magistratus; quia hae ad civilia subditorum jura
te w najmniejszym stopniu nie dotyczą obywatelskich
nequaquam attinent. Si quis pontificius credat id cor-pus praw poddanych. Jeżeli któryś papieżnik wierzy, że ciałem
Chrystusa jest to, co inny nazywa chlebem, nie wyrządza
Christi revera esse, quod alius panem vocaret, nullam
przez to żadnej krzywdy blizniemu. Jeżeli %7łyd jakiś nie
injuriam facit vicino. Si Judaeus non credat novum
wierzy, że Nowy Testament jest słowem bożym, nie
narusza przez to żadnych praw obywatelskich. Jeżeli jakiś
testamentum esse verbum Dei, nulla mutat jura civilia. Si
poganin wątpi zarówno w Stary, jak i Nowy Testament,
ethnicus de utroque dubitat testamento, non igitur
nie należy go z tego powodu karać jako niegodziwego
obywatela. Słowem, czy ktoś w rzeczy te wierzy, czy też
puniendus tanquam improbus civis. Haec si quis credat, [ Pobierz całość w formacie PDF ]